توثیق مشایخ شیخ صدوق بر اساس عبارات دعایی وی با رویکرد آماری

نوع مقاله : مقاله علمی-تخصصی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه علوم قرآن و حدیث، دارالحدیث قم، ایران

2 استادیار دانشگاه قرآن و حدیث

3 طلبه سطح 3 موسسه فقهی امام کاظم علیه السلام

چکیده

عالمان رجالی، دربارۀ میزان دلالت عبارات دعایی موجود در کتب شیخ صدوق، اظهار نظرهای متفاوتی دارند؛ برخی آن را به تنهایی، دالّ بر وثاقت می‌دانند و برخی دیگر، دلالت خاصّی برای این دست از عبارات قائل نیستند. میان این دو گروه، سه دستۀ دیگر قائل به تفصیل شده ‏اند: دلالت کثرت ترضّی بر حُسن حال؛ دلالت ترضّی (بدون عنایت به مؤلفه کثرت) بر حُسن حال؛ دلالت کثرت ترضّی به انضمام قرائن دیگر بر وثاقت. گرچه نظریات رجالیان در این باره، دربردارندۀ نکات مهمی است، امّا ارائۀ سازوکاری مبتنی بر اثبات اصل صدور این عبارات از سوی شخص مرحوم صدوق را می‏ توان وجه تمایز پژوهش حاضر با دیدگاه‌های پیش از این دانست. نگرش مختار که با روش آماری ـ تحلیلی و عنایت به دو سنجۀ «کثرت» و «درصد» به عنوان مؤلفه‏ هایی در جهت اعتماد به صدور عبارات دعایی موجود از سوی صدوق همراه است، نشان می‏ دهد نظریۀ «دلالت کثرت ترضّی بر وثاقت» نسبت به دیگر نظریات، از واقع‏ نمایی بیشتری برخوردار است. از این منظر، با بررسی داده ‏های آماری کتب صدوق، گذشته از پنج راوی دارای توثیق خاص، مشخّصاً 23 راوی به‌واسطۀ این توثیق عام، موثّق دانسته شده ‏اند. در طرف مقابل، «کثرت» و «درصدِ» عبارات دعایی 31 نفر از مشایخ مترضّی در کتب صدوق، به نحوی است که نمی‏ توان به صدور آن‏ها از جانب شیخ صدوق، اعتماد داشت. در این میان، داده‏ های آماری شش راوی، موجب توقّف در اظهار نظر و مانع از برشمردن نامشان، ذیل یکی از دو دستۀ پیشین است. 

کلیدواژه‌ها

کتاب و سنت
دوره 5، شماره 13
اسفند 1402
صفحه 53-79

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار