بازشناسی مفهوم «فلاح» در قرآن و حدیث

نویسندگان

1 دانشکده علوم حدیث

2 دانشگاه قرآن و حدیث

چکیده

این نوشتار، در پی بازشناسی معنا و مفهوم «فلاح» در نگاه قرآن و حدیث است. و با روش توصیفی و تحلیل محتوایی متن، کوشیده است تا تعریف جامعی از «فلاح» در نظام اخلاقی اسلام به دست دهد. با وجود اینکه در فرهنگ قرآن و اهل‏بیت (علیهم السلام) از فلاح به عنوان «هدف و مطلوب نهایی انسان» از انجام کارهای عبادی یاد شده و دعوت به «فلاح»، پیام اصلی و روح محوری اوامر و نواهی الهی، به شمار آمده است، به نظر می‏رسد؛ ترجمۀ فلاح به «رستگاری»، ترجمۀ کاملی نیست. و آنچه برخی مترجمان در معنای «فلاح» نوشته‏اند، نارسا و ناقص است. و چه بسا از این رهگذر، محتوای آیات قرآن به درستی و به طور کامل منعکس نشده باشند. نویسنده در این مقاله ضمن آموزش فرآیند مفهوم‏شناسی به این نتیجه می‏رسد که؛ مفهوم «فلاح» در قرآن و حدیث، ساختار چند قسمتی دارد و به معنای «رهیدن از شرور و رسیدن به خیرِ پایدار دنیا و آخرت و بقای در آن» است، که لازمۀ آن ایمان، عمل‏ صالح، رحمت‏ الهی و استقامت در مشکلات و عبور از موانع پیشِ رو است. چکیده (عربی): معنى «الفلاح» فی القرآن و الحدیث هذا المقال بصدد فهم معنى و مفهوم «الفلاح» من منظار القرآن و الأحادیث الشریفة ، و حاول الکاتب من خلال الاسلوب الوصفی التحلیلی أن یبین معنى جامعاً لـ «الفلاح» فی منظومة الأخلاق الإسلامیة ، و ذلک أنه ذکر الفلاح فی ثقافة القرآن و أهل البیت ^ باعتباره الهدف الرئیسی و المطلوب النهائی للإنسان من إتیانه بالعبادات ، و لذلک فإن الدعوة للفلاح تمثل روح الأوامر الإلهیة . و لهذا فإن ترجمتها فی الفارسیة بـ «رستگاری» تبدو غیر دقیقة و کاملة ، و هذا ما یعکس أثره على ترجمة القرآن الکریم حیث إن مضامین الآیات الکریمة المشتملة على هذا اللفظ قد لا تنعکس بشکل دقیق . و الذی انتهى الیه الباحث هو أن مفهوم الفلاح فی القرآن و الحدیث یشتمل على عدة أقسام هی « النجاة من الشرور و الوصول للخیر الدائم فی الدنیا و الآخرة ، مع البقاء فیه » ، و الذی یلازم الإیمان و العمل الصالح و الرحمة الالهیة ، و مقاومة المصاعب و العبور من الموانع . الألفاظ المحوریة : معنى الفلاح ، الفلاح ، الفوز ، النجاة ، الخیر الثابت و الدائم ، القرآن و الحدیث .