2
استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات دانشگاه تهران
3
استادیار دانشگاه قرآن و حدیث
چکیده
از کلمۀ شهید در آیات متعددی از قرآن کریم یاد شده است که تمامی آن‌ها به یک معنا نیستند. آنچه در عرف فرهنگ اسلامی امروز معمولاً از این لغت به ذهن می‌رسد، کسی است که در راه خدا کشته شود، او را شهید می‌نامند. حال آن‌که شهید در این معنا در قرآن کریم به کار نرفته است و از شهدا با تعبیر «کشته شدگان در راه خدا» یاد شده است. بنابر این در این نوشتار برای فهم بهتر آیاتی از قرآن کریم که کلمۀ «شهید» و مشتقاتش در آن به کار رفته، وجوه مختلف معنایی و مصادیق این کلمه با استفاده از منابع تفسیری و کتاب‌های مرتبط علوم قرآنی از قبیل مفردات، وجوه و نظایر و ... به روش کتابخانه‌ای مورد بررسی و تحقیق قرار گرفته و نشان داده شده است که در قرآن کریم «شهید» و مشتقات آن به همان معانی لغوی کلمه یعنی «حاضر» و «گواه» به کار رفته است و در واقع وجوه معنایی ذکر‌شده همگی مصادیق مختلفی برای این کلمه است و نه معانی جدیدی برای آن. چکیده (عربی): وجوه معانی الشهید فی القرآن الکریم ذکر لفظ «الشهید» فی آیات عدیدة من القرآن الکریم ، و لیست هی بمعنی واحد . و المتبادر من هذا اللفظ فی العصر الحاضر و فی الثقافة الإسلامیة هو «من قتل فی سبیل الله سبحانه» ، مع أن هذا اللفظ لم یستعمل بهذا المعنی فی القرآن الکریم ، و إنما عبر عن الشهداء بـ«من قتل فی سبیل الله» . البحث الحاضر یتناول کلمة «الشهید» و مشتقاتها و وجوه معانیها و مصادیقها بهدف فهم الآیات المشتملة علی هذه المفردات ، کل ذلک بالاعتماد علی المصادر التفسیریة و الکتب ذات الصلة بالعلوم القرآنیة ؛ نظیر : المفردات ، و الوجوه و النظائر ، و بأسلوب التتبع المکتبی . و انتهی الی أن القرآن الکریم استخدم لفظ «الشهید» بمعناه اللغوی ؛ أعنی «الحاضر» و «المطلع» ، و المعانی المذکورة هی فی الواقع مصادیق متنوعة لهذا المعنی ، و لیست معانی جدیدة . الألفاظ المحوریة : الوجوه ، الشهد ، الشهید ، المطلع ، القرآن الکریم
)