اشتراک لفظی در قرآن کریم و تاثیر آن بر اهم ترجمه‌های معاصر فارسی قرآن

نویسندگان

1 فوق لیسانس تفسیر اثری

2 دکترای قرآن و حدیث

چکیده

یکی از پدیده‌های زبانی که ناگزیر مترجمان قرآن کریم در ترجمهٔ آیات با آن مواجه‌اند، واژگان مشترک لفظی قرآن کریم است؛ الفاظی که در ظاهر یکسان‌اند اما در جملات مختلف، به معانی متفاوتی به ‌کار رفته‌اند. عنوان «وجوه» که کاربردش به قرن نخست هجری باز می‌گردد، مفهوم عامی بود که این واژگان را نیز در برمی‌گرفت. سیبویه نیز با تعبیر «اتفاق اللفظین و اختلاف المعنیین» بدان اشاره کرد. در این مقاله تأثیر این واژگان بر مهم‌ترین ترجمه‌های فارسی معاصر قرآن کریم بررسی شده است‌. از این رو، نخست به پدیدهٔ‌ اشتراک لفظی در زبان عربی پرداخته و پس از آن به وجود و اهمیت این الفاظ در قرآن کریم و ضرورت شناخت آن در ترجمهٔ‌ آن اشاره شده، سپس تأثیر واژگان مشترک بر اهم ترجمه‌های معاصر فارسی قرآن در سه بخش اسامی، افعال و حروف بررسی و برای هر یک شواهدی ذکر شده است. چکیده (عربی): الاشتراک اللفظی فی مفردات القرآن و تأثیره علی أهم التراجم الفارسیة المعاصرة للقرآن الکریم من المظاهر اللغویة التی یواجهها مترجمو القرآن الکریم لا محالة هی الالفاظ المشترکة أی الألفاظ المتحدة لفظاً والمختلفة معنی. إنّ لفظة «الوجوه» التی یعود استعمالها إلی القرن ‌الأول للهجرة، کانت مفهوماً عامّاً تشمل هذه ‌الألفاظ أیضاً. و قد أشار سیبویه إلیها بهذا التعبیر: «اتفاق اللفظین و اختلاف المعنیین». و قد تناولنا فی هذا ‌المقال تأثیر هذه الألفاظ علی أهمّ التراجم الفارسیة المعاصرة للقرآن‌ الکریم. لذلک تطرّقنا أولّاً إلی ظاهرة ‌الاشتراک‌ اللفظی فی ‌اللغة ‌العربیة و بعد ذلک أشرنا إلی وجود هذه ‌الألفاظ فی‌ القرآن ‌الکریم و أهمّیّتها و ضرورة معرفتها فی ترجمة هذا الکتاب الکریم. ثمّ درسنا تأثیر هذه الألفاظ المشترکة علی أهمّ التراجم الفارسیة المعاصرة للقرآن الکریم فی ثلاثة أقسام: ‌الأسماء، الأفعال و الحروف مع ذکر شواهد لکلّ منها. الألفاظ المحوریة: المشترک اللفظی، الاشتراک اللفظی، ترجمة القرآن، الوجوه و النظائر